Dudak-damak yarıkları, çeşitli nedenlerden dolayı anne karnında dudak ve damak bölgesindeki yapıların birleşme kusuru nedeniyle ortaya çıkan doğumsal bir hastalıktır. Halk arasında ‘tavşan dudak’ olarak bilinen bu hastalık, en sık görülen ikinci doğumsal anomalidir. Nedenleri arasında kalıtım önemli bir rol oynamaktadır.

Anne, baba veya kardeşlerde dudak-damak yarığı varsa, doğacak bebekte görülme olasılığı %4 oranından başlayıp, duruma göre %18-20 seviyesine kadar çıkabilmektedir. Dudak-damak gelişiminin tamamlandığı ilk üç aylık dönemde, annenin hamilelikte kullandığı ilaçlar ve geçirdiği enfeksiyonlar, yarığın etiolojisinde rol oynamaktadır. Ayrıca, bazı sendromlara dudak-damak yarığı eşlik edebilir.

Görülme sıklığı yaklaşık 750 canlı doğumda 1’dir. Doğu ve Uzakdoğu’da görülme sıklığı daha fazladır. Dudak yarıkları tek taraflı veya çift taraflı olabilir ve anomalinin şiddetine göre kısmi veya tam yarık olarak sınıflandırılır. Dudak yarığı olan bebeklerde deformitenin şiddetine bağlı olarak ciddi burun şekil problemleri de görülebilir.

Dudak-damak yarıklı çocuklarda beslenme, görünüm, konuşma ve orta kulak hastalığı gibi estetik ve fonksiyonel problemler görülebilmektedir. Dudak-damak yarıklı bebeklerin mümkün olduğunca anne sütü ile beslenmeleri önemlidir. Emme mümkün olmuyorsa, süt sağılarak ve gerekirse ek mamalar ile bebek yarı oturur pozisyonda ve sık aralıklarla beslenmelidir. Bu amaçla özel biberonlar kullanılabilir.

Dudak yarıkları üç-altı ay arasında, damak yarıkları ise çocuk konuşmaya başlamadan önce, yani 1 yaş öncesinde ameliyat edilir. Şiddeti fazla olan tam dudak yarıklarında deformitenin azaltılması amacıyla doğduktan hemen sonra ortodontik şekillendirme uygulamaları yapılmaktadır. Bu nedenle doğduktan hemen sonra, gerekli vakalarda ortodontist konsültasyonu önemlidir.

Dudak-damak yarıklı bebeklerin doğumdan ergenlik çağına kadar birden fazla operasyon gerekebilir. Bunlar arasında:

• Dudak ve burun revizyonu
• Konuşma net değil ise, ameliyatlar
• Dişlerin düzgün çıkması için alveol bölgesine kemik yaması
• Üst çene gelişim problemi varsa, çene ameliyatları
• Ergenlik sonrası burun ameliyatı gibi prosedürler bulunmaktadır.

Kasların zayıflığı nedeniyle orta kulakta sıvı birikimi olan vakalarda, erken dönemde Kulak Burun Boğaz uzmanı tarafından cerrahi müdahale önemlidir. Kulak zarına müdahale edilerek sıvı veya iltihap boşaltılır ve gerekirse kulak tüpü takılır.

Damak yarık ameliyatı sonrası vakaların yaklaşık beşte birinde burundan ses kaçması veya burundan konuşma gibi durumlarda cerrahi müdahaleler planlanabilir. Sonrasında ise konuşma terapisi gereklidir.

Estetik ve fonksiyonel birçok problemle karşılaşan dudak-damak yarıklı hastalarda tedavi ve takip, doğumdan hemen sonra başlayıp ergenlik sonrasına kadar devam etmelidir. Bu hastaların tedavisinde Plastik Cerrahi ana rol üstlenmekle birlikte, Kulak Burun Boğaz, Pediyatrist, Konuşma Terapisti, Ortodontist gibi birçok branşın multidisipliner yaklaşımı ile tedavileri yapılmalıdır.

Prof. Dr. Lütfi EROĞLU

Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi